Portretten

We trappen de middag af met de eerste tegenstelling: druk zorgt voor verlamming versus druk zorgt voor prestatie. Twee studenten vertellen wat druk met hen doet. De één blokkeert voor een toets; de ander maakt juist adrenaline aan waardoor ze extra gefocust is en goed kan presteren. Na deze openhartige verhalen positioneren de deelnemers zich op de schaal: ga je helemaal links staan en zorgt druk bij jou (ook) voor verlamming? Of ga je meer naar rechts staan omdat je druk nodig hebt om te focussen en te presteren? We bespreken de posities en hetgeen dit beeld bloot legt: de werkdruk voor studenten en docenten is hoog. Wat doet dit met ons?

Een belangrijke vraag is ook waar deze druk vandaan komt. Een voorbeeld van een drukgevende factor is toetsing. Om die reden kijken we samen met twee docenten van Pulsed naar hun visie op toetsing. De één vond dat er nadruk moest liggen op het proces en persoonlijke groei in plaats van toetsing. De ander beargumenteerde dat toetsing juist zorgt voor focus en meetbaarheid. Een diploma moet immers kunnen aantonen waar een student toe in staat is en/of welke kennis zij hebben. Ook na deze verhalen positioneren de deelnemers zich. We bespreken met elkaar de voor- en nadelen van verschillende manieren van toetsen. Het blijkt een lastig dilemma. Zo wordt met twee voorbeelden, werkdruk voor studenten en toetsing, al meteen duidelijk welke tegenstellingen ofwel paradoxen er zijn als we het hebben over prestatie.

Keynote van Jochem Goedhals

Na een intrigerende aftrap, maken we kennis met Jochem Goedhals. Hij won in 2022 de Hoger onderwijspremie met Pulsed. Het project Pulsed heeft als missie om zelfsturende professionals voort te brengen die kunnen uitblinken in de wereld van voortdurende verandering. In eerste instantie richtte Pulsed zich met programma's op drop outs en ‘langer studerenden’. Ze breiden nu uit naar Associate Degree (AD) en masterprogramma. Daarnaast zijn ze bezig met het opzetten van een bachelor en een lectoraat. Bij Pulsed gaan studenten én docenten in op maatschappelijke ontwikkelingen en proberen zij een positieve bijdrage te leveren. Hierbij laten de studenten elke drie weken een product of groei-ontwikkeling zien. Pulsed focust zich echter niet enkel op de groei en ontwikkeling van studenten, maar ook van docenten. Ook zij maken hun groei inzichtelijk.

Meer ruimte

Na de keynote gaan de aanwezigen uiteen in groepen. Bij de ene groep werd er doorgesproken over ruimte (voor ontwikkeling en prestatie) in het onderwijs. Bij de andere groep staat het inbedden van vernieuwing in de instelling centraal.

Hieruit volgen belangrijke inzichten. Zo doen studenten tijdens de studententijd niet enkel veel inhoudelijke kennis op; het is ook een tijd waarin ze veel over zichzelf leren. In welke omgeving doen zij dat het best? Dat verschilt natuurlijk per student. Bij Pulsed komen andere studenten tot hun recht dan bij de meer ‘reguliere’ studies. Innovatieve projecten als deze, maar ook binnen vastere kaders. zijn lastig te realiseren. Dit heeft veelal te maken met een gebrek aan ruimte en vertrouwen in docenten. Samenwerkingen over instellingen heen, of over sectoren heen, kunnen voor studenten – in hun leerproces – veel inzichten bieden, maar zijn ook lastig te realiseren. De verhalen die we met elkaar delen, moedigen ons aan om wél voor innovatie en samenwerking te gaan: met kleine stapjes en ter inspiratie voor anderen!

Vernieuwing inbedden in de instelling

Hoe bed je onderwijsvernieuwing op een duurzame manier in in het onderwijs? Door middel van verschillende modules krijg je grip op welke aanpassingen in het curriculum nodig zijn om de verandering door te voeren. Alles begint met drie kernpunten: verwijderen, behouden, bewaren. Er volgt nu een voorbeeld waarin de kernpunten worden toegepast, en een antwoord wordt geformuleerd in een cursusvorm die de student kan doorlopen. 

Vraagstelling

Wat wil ik weghalen?
Ik wil de eenzame professional weghalen. Ik merk dat wij (psychologiestudenten) niet verbonden zijn met elkaar en allemaal op afgesloten eilandjes zitten.

Wat wil ik behouden?
Passie en drive voor het vak.

Wat wil ik toevoegen?
Meer bewustzijn voor jou en de ander, buiten de kaders van de lesstof.

Concrete vraagstelling:
Wat is waarneembaar gedrag van een student die een vak heeft doorlopen waarin bewustzijn is gecreëerd met betrekking tot inclusie?

Antwoord

Onderwijsontwikkeling is groei. Om deze reden is het belangrijk om in kaart te brengen op welke vlakken studenten kunnen groeien. Op basis van de vraagstelling in het voorbeeld kunnen we twee ontwikkelpunten vaststellen op basis waarvan de studenten kan groeien:

1. Nieuwsgierige houding ten opzichte van anderen;
2. Bewust verbinden met mensen, ervaringen of gedragingen op actieve manieren die anders zijn.

Dit groeiproces kan op verschillende manieren worden ingedeeld; op basis van een eindproduct of op basis van de groei van studenten. Voor beide mogelijkheden kan tussentijds getoetst worden. In dit voorbeeld kiezen we voor het meten van groei aan de hand van een eindproduct: een portfolio.

Tot slot is het van belang om te bekijken hoe studenten dit proces in een cursus doorlopen. De meeste cursussen hebben een vaste volgorde, namelijk: ontdekken, begrijpen, ontwerpen, maken en delen. Echter, om studenten te confronteren en uit te dagen kun je ook voor een andere volgorde kiezen: maken, delen, begrijpen en ontwerpen, waarnaar studenten zelf de stappen maken en delen herhalen.

Voorbeeld aanpak

In het voorbeeld is gekozen om voor de start van de cursus docenten te professionaliseren, zodat ze beter ingespeeld zijn op de inhoud van de cursus en hiernaar kunnen handelen. Bij de start van de cursus wordt een introductie gegeven met een spreker. Daarna gaan studenten direct zelf aan de slag door middel van gesprekken met elkaar. Gedurende de cursus houden studenten een portfolio bij met eigen ervaringen, welke aan het einde van de cursus wordt beoordeeld.

Tot slot

Tijdens de denktank Onderwijsinnovatie en de prestatieparadox is gebleken welke tegenstellingen er zijn als het gaat om presteren en hoe je hier, samen met student en docent, verbeteringen in kan toepassen. Met het voorbeeld laten Jochem Goedhals en de aanwezige studenten en docenten zien hoe je een verbetering middels vernieuwing kan doorvoeren. Bij vernieuwingen in het onderwijs is het belangrijk om altijd stap voor stap te werk te gaan. Met behulp van leerdoelen (wat is de groei van studenten?) en leeruitkomsten (hoe kunnen we de groei van studenten laten zien?) kan je een blauwdruk maken om de vernieuwing in goede banen te leiden. Dit verslag biedt daar alvast handvatten voor. 

Deze denktank werd georganiseerd door Jochem Goedhals, Sabine Uijl (bestuurslid ComeniusNetwerk) en Constant Swinkels (bestuurslid ComeniusNetwerk).

Heeft dit jou geïnspireerd of wil je meer weten? 

Deel je inzichten, vragen of praktijkvoorbeelden met ons via info@comeniusnetwerk.nl