Illustratie: Lex Dirkse (download hier een grote versie)
“Heel interessante en relevante middag. Ik kijk uit naar een vervolg waarbij we weer theorie koppelen aan ons project”
Alle leden van het ComeniusNetwerk zijn vernieuwers in (en van) het hoger onderwijs. We innoveren onze praktijk, experimenteren met nieuwe aanpakken en zijn bekend met successen en fouten in onze projecten. Wat ons bindt is het streven om niet alleen onze eigen vakken en curricula te verbeteren (of veranderen, vernieuwen, innoveren) maar ook daarbuiten impact te hebben: om onze veranderingen te verankeren. We willen collega’s enthousiasmeren, inspireren en samen mooi onderwijs ontwikkelen. Dus onderzoeken we hoe we onze vernieuwing duurzaam kunnen implementeren. Zodat die nieuwe aanpak of innovatie ook standhoudt als we er zelf niet meer bij betrokken zijn.
Maar hoe doe je dat? Hoe veranker je jouw innovatie binnen je vak, je module, je curriculum of je instelling? Hoe zorg je dat onderwijsvernieuwing niet afhangt van één persoon, op één sleutelpositie? Om met die vragen aan de slag te gaan hebben we een nieuw tracé in het leven geroepen: Verandering Verankeren. De afgelopen maanden hebben we verkend wat een zinvolle invulling van dat tracé zou kunnen zijn. Daaruit kwamen twee ideeën om mee te starten: kennis opdoen over veranderkundige principes en het delen van eigen ervaringen, zowel succesvolle als tegenvallende resultaten, om collectief van te kunnen leren. We besloten deze twee ideeën samen te brengen in de vorm van een masterclass.
De masterclass was toegankelijk voor leden van het ComeniusNetwerk én hun projectteamleden. Vernieuwen doe je immers zelden alleen, en we durven de stelling wel aan dat je voor duurzaam veranderen collega’s nodig hebt. De middag stond in het teken van het werken aan een routekaart voor veranderen: wat moet je regelen, wie moet je aan boord hebben en welke rol neem je zelf om je vernieuwing te laten beklijven? Jeroen Vermeulen, onderwijsdirecteur aan de opleiding Bestuurs- & Organisatiewetenschap van de Universiteit Utrecht en ervaren onderwijsinnovator, nam ons mee in zijn praktijk en in de theorie. Tussentijds deelden we onze eigen onderwijsvernieuwingen en de successen en teleurstellingen die daarbij hoorden.
We hielden de theorie naast onze eigen ervaringen. Zo spiegelden we onze eigen aanpak aan het ogenschijnlijk simpele stappenplan van Kotter en herkenden we ook de swampy lowlands die Coghlan omschrijft. Oftewel: op papier is het vooraf heel duidelijk welke stappen je wil gaan zetten, maar in de praktijk herkennen we allemaal het moerassige proces waarin je vernieuwing vast kan komen te zitten: te (werk)drukke collega’s, eindeloze definitiediscussies, onverwachte bezuinigingen, praktische obstakels of gewoon even niet meer weten hoe je verder moet. Uiteindelijk schetsten we aan de hand van het model van Force Field Analysis van Kurt Lewin het krachtenveld rondom onze vernieuwing en probeerden de optimale route te bepalen. Welke tegenwerkende kracht pak je eerst aan en welke omzeil je? Hoe kun je optimaal profiteren van ‘wind mee’? Cartoonist Lex Dirkse was de gehele middag aanwezig en maakte een prachtig overzicht van de theorieën en discussies.
Uit het moeras borrelde een logisch volgende onderwerp voor een tweede masterclass op: hoe krijg je je collega(-docenten) en andere stakeholders mee in je verandering? Welke (sociaal-psychologische) mechanismen zijn relevant en welke strategieën veelbelovend? Een uitnodiging volgt.
En: we spelen met de gedachte om de theorieën en aanpakken die we in ons tracé tegenkomen te bundelen en als welkomstcadeau beschikbaar te stellen aan nieuwe netwerkleden. Ideeën hierover en/of feedback hierop? Laat het ons weten!
Marian Kat-de Jong
Jessica Zweers
Idwer Doosje