‘Ik had al twee carrières in het bedrijfsleven achter de rug toen ik in 2006 het onderwijs inrolde. Ik kwam bij Saxion terecht als projectleider in het lectoraat Product Design en gaf twee dagen per week les bij de opleiding Industrieel Product Ontwerpen. Dat ik plotseling als docent werd gezien vond ik een giller. Innovatieprojecten met studenten gaven me energie, maar toch was ik niet helemaal op mijn plek. Ik moest steeds dezelfde lessen geven en kon niet zelf mijn agenda beheren. Toen Saxion me na drie jaar vroeg om projectleider te worden binnen Sirius, een landelijk programma om excellentietrajecten te ontwikkelen en implementeren in het hoger onderwijs, was de keuze dan ook snel gemaakt.’ 

Elke student een ander hoepeltje 

‘Als programmadirecteur Top Talent kon ik mijn innovatiepet weer volledig opzetten. Ik had relatief weinig ervaring in het hoger onderwijs, maar wel een bak praktijkervaring. Wat een klant wil en wat hij nodig heeft zijn soms verschillende dingen. Zo benaderde ik deze opdracht ook. Wat heeft de samenleving nodig en wat betekent dat voor ons onderwijs? Het bleek bijvoorbeeld achterhaald om disciplinair op te leiden. Van studenten werden en worden andere vaardigheden verwacht dan er in een beroepsopleiding aan bod komen. Het werkveld vraagt om creativiteit, ondernemerschap, doorzettingsvermogen, samenwerken. Door Sirius gingen we nadenken over de waarde van onderwijs en zagen we de keerzijde van hoe het nu georganiseerd is. De huidige methode van financieren en beoordelen leidt tot structuren die beperkend zijn voor de ontwikkeling van het individu. Studenten moeten allemaal door dezelfde hoepeltjes springen. Sirius gaf ons de kans collectief onderwijs te organiseren waarin elk hoepeltje toch verschillend is.’ 

Het ongemak opzoeken 

‘Hoe ons Top Talent Programma eruit zou komen te zien, lag op voorhand niet vast. Er waren vijftien of zestien proefprojecten, allemaal met het doel studenten én docenten zich optimaal te laten ontwikkelen. Ik zorgde voor de verbinding tussen die proeftuintjes en voor jaarlijkse evaluaties. Daaruit is – in cocreatie met studenten en docenten – Saxions honours approach ontstaan: een zoeken leerproces voor persoonlijkprofessionele ontwikkeling. Studenten formuleren binnen een veilige community hun eigen ambities en gaan daardoor veel bewuster leren. Door de interdisciplinaire aanpak leren ze ook samenwerken: een economiestudent die strak in het pak zit, moet zich plotseling verhouden tot een secure techneut en een ‘zweverige’ student Social work. Aanvankelijk zorgt dat voor ongemak, maar in de buitenwereld gaan studenten dat ook tegenkomen; vraagstukken worden in deze tijd niet meer solistisch opgelost. Daarom kan je ongemak het best zo snel mogelijk opzoeken en ervan leren door te reflecteren. Het mag best schuren. Achteraf zijn studenten er heel blij mee. Ze gaan de verschillen waarderen en leren zichzelf beter kennen. Zowel voor ons als voor de docenten was een waardevol inzicht dat deze persoonlijke, interdisciplinaire aanpak ook werkt voor professionals. Dat zijn immers ook individuen met unieke talenten en ambities. Intussen is het Top Talent Programma stevig ingebed in de organisatie, maar we moeten niet indutten. We blijven uitproberen en evalueren. Onderwijsinnovatie ontstaat wat mij betreft door deze cocktail van samenwerking, experiment en reflectie.’ 

Every student deserves an honours approach 

‘We hebben onze honourstrajecten extracurriculair georganiseerd zodat we veel vrijheid hebben bij de invulling ervan. Toch begon het in 2017 te knagen. We wisten dat we met al deze inzichten ook iets voor het reguliere onderwijs konden betekenen. De honoursaanpak moet niet alleen voor de happy few zijn, maar ook, of juíst, voor studenten die de motivatie kwijt zijn. We wilden het hele onderwijs op de schop nemen, maar mijn zeggenschap was beperkt tot het Top Talent Programma. De Comenius Leadership Fellow was dan ook een geschenk uit de hemel. Ik vind het echt briljant. Het is de enige beurs die niet onderzoek maar onderwijs vooropstelt. Het bleek voor ons de motor om met een groep mensen in beweging te komen. Deel worden van het ComeniusNetwerk was daarnaast voor mij persoonlijk een verademing: eindelijk een omgeving waar mensen denken zoals ik. Vorig jaar rondden we het onderzoek af met een documentaire en nu proberen we heel Nederland te inspireren tot onderwijs dat de mens met z’n talent als uitgangspunt neemt.’ 

‘Ik ben degene die roept: “Het kan niet? Hoezo?”’ 

Manager tussen aanhalingstekens

‘Bij een reorganisatie in 2019 rees de vraag waar het Top Talent Programma geplaatst moest worden. Tijdens een strategiegesprek riep ik: ‘Als we dan toch herstructureren wil ik een innovatiehub!’ (Tevreden.) Die heb ik gekregen. Het is een netwerkorganisatie zonder personeel, dus mijn titel van manager moet eigenlijk tussen aanhalingstekens staan. Ik stuur geen mensen aan, maar ben de aanjager, degene die roept: “Het kan niet? Hoezo?” Het blijft me verbazen dat niet iedereen de mogelijkheden ziet die ik zie. Mijn kennis is op veel vlakken beperkt, maar blijkbaar krijg ik mensen aan de gang en geef ik vertrouwen. Dat is ook precies wat je wilt dat docenten voor studenten doen: een veilige ruimte creëren waarin ze dingen kunnen uitproberen. Voor 2010 was in het hoger onderwijs de sfeer ‘het moet allemaal goed zijn’, maar zo werkt innovatie niet. Als je innoveert neem je risico’s. Af en toe mislukt er iets en dan moet je op de blaren zitten en iemand niet laten vallen. De samenstelling van het team wisselt. De mensen die innovatie belangrijk vinden blijven vanzelf een tijdje plakken, als bijen die op honing afkomen. Het kernteam komt uit onze honourshoek en wordt aangevuld met mensen die op een eigen eilandje zaten te broeden en niet wisten waar ze hun ideeën konden onderbrengen of nog geen tijd hadden om een idee uit te werken. Het zijn stuk voor stuk heel interessante mensen!’ 

Wensen voor het hoger onderwijs 

‘Wat het hoger onderwijs nodig heeft? (Direct.) Vertrouwen. We hebben een systeem opgetuigd waarin we financieren op basis van regels en kwaliteit uitdrukken in diploma’s. Daar zitten allemaal toetsingen en controles in om te garanderen dat iedereen kwaliteit levert, anders studeert er iemand af met een papiertje dat niks waard is. Die angst maakt het hoger onderwijs beklemmend. De gemiddelde docent voelt weinig ruimte om iets nieuws te proberen. Ik zou het mooi vinden als we anders gaan redeneren: niet vanuit de beroepsopleiding, maar vanuit het mens met zijn talent en passie. Die maakt een ontwikkeling door en komt dan ergens uit. Hij begint dus niet in die opleiding Werktuigbouw of Verpleegkunde maar legt een eigen leerreis af die misschien wel eindigt in dat specifieke vakgebied. Dat is complex, want hoe ga je zo iemand kwalificeren? Toch denk ik: kunnen we de kwalificatie niet geven en dan vertrouwen dat het goedkomt? Daarmee wordt twijfelen en zelfs uitvallen niet een vertraging van het studieproces maar deel ervan. Zo’n benadering biedt de volle ruimte om ieder individu op z’n plek te krijgen. Dan kan elke student – zoals ik eerder zei – door zijn eigen hoepeltjes springen. Als je dat goed begeleidt duw je iemand zelfs een hoepeltje hoger, dieper, verder naar links of verder naar rechts dan hij anders zou springen. Waar ik ook belangstelling voor heb is regeneratief onderwijs dat studenten opleidt om evenwichtiger hun leven en werk vorm te geven, met respect voor mens, maatschappij en milieu. Ik wil de beperkingen van het huidige onderwijssysteem heel graag wegnemen en dat blijft uitdagend. Ik zit er zelf intussen ook al heel lang in.’

Profiel

Dit portret is onderdeel van de reeks van tien portretten in de publicatie 'Gedreven door onderwijs - Tien portretten van bevlogen docenten in het hoger onderwijs’. De publicatie is te downloaden in het Nederlands en in het Engels. Het boek is tot stand gekomen door leden van de circle Duurzaam Docentschap van het ComeniusNetwerk.